منابع آب سطحی
- منابع آب سطحی جاری:
جریان آب این منابع در طول زمان هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی دائماً در حال تغییر می‌باشد وعموما کیفیت پایینی دارند جریان‌های حاصل از نزولات جوی، دارای دبی متغیری می‌باشند، ولی آن دسته که دارای منابع تغذیه زیرزمینی هستند مانند چشمه و قنات، تغییرات کمتری دارند.
ناخالصی‌های عمده این منابع از نوع فیزیکی و دارای مواد معلق معدنی و آلی می‌باشند و در صورت قرار گرفتن در معرض هوا عموماً ناخالصی‌های شیمیایی آنهامانند کلر، آهن، کربنات و بی کربنات اکسید می‌شوند.
- منابع آب سطحی راکد:
مانند: استخرها، حوضچه‌های طبیعی، مخازن سدها، دریاچه‌های آب شیرین، آبگیرها، تالاب‌ها و . . . می‌باشد. در این منابع، آب جریان ندارد و همیشه در دسترس می‌باشد ولی ممکن است در طول فصل آبیاری نوسانات شدیدی در سطح آن ایجاد شود، لذا میزان برداشت با توجه به حداقل عمق در طول برداشت لحاظ می‌گردد؛ و وابستگی شدیدی به تغذیه مجدد دارند. از نظر آلودگی در این منابع ناخالصی‌های فیزیکی (شن، سیلت) و املاح محلول و آهن دوظرفیتی وجود ندارد؛ ولی ناخالصی‌های آلی مثل خزه‌ها، جلبکها، برخی جانوران کوچک آبزی و آثار و بقایای موجودات زنده در آن‌ها فراوان یافت می‌شود.
منابع آب زیرزمینی
در ایران به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و نیمه خشک مخصوصاً در ناحیه مرکز کشور ازمنابع اصلی تأمین آب آبیاری محسوب می‌شوند و عموماً کیفیت بالایی دارند از لحاظ کمی میزان برداشت بسته به تغذیه این منابع دارد. به‌طوری‌که باید از طول عمر مفید سیستم در استفاده از این منابع اطمینان کافی حاصل گردد. با توجه به ناخالصی‌های کمی که دارند مناسبترین آب برای استفاده در سیستم‌های آبیار تحت فشار محسوب می‌شوند. معمولاً عاری از آلوده‌کننده‌های فیزیکی و آلی می‌باشند بیشتر مشکل مربوط به وجود آهن، کلر، کربنات و بی کربنات کلسیم می‌باشد؛ و ازطرفی هنگامیکه این آب‌ها در مجاورت هوای آزاد قرار می‌گیرند املاح مذکور اکسیده شده و رسوب می‌نمایند.
منابع آب نامتعارف: (فاضلاب‌ها و پسآب‌های تصفیه شده، آب زهکش‌ها و آب‌های شور و لب شور)
فاضلاب ها و پسآب‌های تصفیه شده، آب زهکش‌ها و آب شور و لب شور می‌توانند به عنوان منبعی برای تأمین آب، مورد استفاده قرار گیرند به دلیل دبی ثابتی که دارند مورد اطمینان می‌باشند. از لحاظ کیفی در استفاده از چنین آب‌هایی باید کلیه جوانب کیفیتی آب آبیاری مورد توجه قرار گیرد، همانند گرفتگی، مسائل بهداشتی، سمیت بعضی از عناصر و بهم خوردن تعادل عناصر کم مصرف در خاک.
آب دریاها به عنوان منابع آب شور و آب‌های زیر سطحی و آب زهکش‌ها به عنوان منابع آب لب‌شور و فاضلاب‌ها (شهری وصنعتی) به عنوان پسآب تصفیه شده قابل استفاده می‌باشند.
فاضلاب شهری ازنظر کمی تقریباً دارای دبی ثابتی و جریان آن مداوم است و از لحاظ کیفی قابل پیش‌بینی و معمولاً محتوی باکتری است ولی پساب صنعتی گاهی محتوی مواد سمی است و مواد آلی آن شاید قابل تجزیه نباشد؛ لذا باید آن‌ها را قبل از ورود به شبکه فاضلاب شهری تصفیه مقدماتی کرد.
منافع آبیاری
افزایش کمی و کیقی محصول
سود حاصل از افزایش کمی و کیفی محصول
درآمد حاصل از فروش آب برای دولت
افزایش فرصت شغلی
شستشوی املاح سطح خاک
زیان های آبیاری سنتی
فرسایش
شور و قلیایی شدن خاک
غرقایی شدن یا باتلاقی شدن زمین های کشاورزی
تخریب زمین های کشاورزی
اتلاف سود و اتلاف بیهوده آبی که با قیمت گزاف تامین گردیده و برای نگهداری و توزیع آن سرمایه گذاری زیادی صورت گرفته است.
انواع روش های آبیاری
روش های مختلفی برای آبیاری وجود دارد. هدف رساندن آب به گیاهان تا حد ممکن به صورت یکنواخت است.
آبیاری سطحی
آبیاری به روش غرق آبی مزرعه گندم
آب از نهر آبیاری یا لوله دریچه دار از سطح خاک جریان یافته و با نفوذ تدریجی در خاک در اختیار ریشه گیاه قرار میگیرد. آبیاری سطحی به سه روش آبیاری کرتی- آبیاری نواری و آبیاری شیاری انجام می شود.
آبیاری تحت فشار
به طور کلی سیستم های آبیاری تحت فشار به روش هایی گفته می شود که آب را توسط لوله و تحت فشاری بیش از فشار اتمسفر در سطح مزرعه توزیع می کنند. آبیاری تحت فشار به دو روش آبیاری بارانی و آبیاری موضعی انجام می شود. روش آبیاری موضعی به دو دسته آبیاری قطره ای و خطی انجام میگیرد. که این دو روش به مقدار زیادی صرفه جویی در مصرف آب خواهد داشت.
آبیاری قطره ای:
دراین سیستم آب به وسیلهٔ پمپ از منبع بداخل شبکه پمپ شده وضمن عبور از سیکلون (فیلتر گردایی) شن ومواد خارجی آن ته‌نشین می‌گردد. در این روش آب با فشاری بیش از یک اتمسفر از منبع تامحل مصرف انتقال می‌یابد. آب به صورت قطرات مجزا و پیوسته ویا به صورت افشانه ریز با فشار کم از طریق قطره چکان در طول خط انتقال آب قرار دارند. آبیاری قطره‌ای روش مؤثری درتحویل آب مورد نیاز گیاه درمحدوده توسعه ریشه بداخل خاک است و این امکان را به وجود می‌آورد که عمل آبیاری تاحد رفع نیاز آبی گیاه انجام می‌شود؛ بنابراین در این روش به میزان زیادی ازاتلاف آب به صورت نفوذ عمقی، ایجاد روان آب سطحی وتبخیر درمقایسه با روش‌های سنتی وبارانی کاسته می‌شود. سیستم‌های مختلف آبیاری قطره‌ای
- سیستم آبیاری قطره‌ای قطره چکان درخط
- سیستم آبیاری زیرزمینی بالوله‌های تراوا
- سیستم آبیاری بابلر
- سیستم آبیاری قطره‌ای نواری
- آبیاری قطره‌ای ثقلی
آبیاری آبپاشی:
در سیستم آبیاری آبپاشی یا آبیاری بالاسری، آب به یک یا چند نقطه مرکزی در مزرعه لوله‌کشی می‌شود و توسط آبپاشهایی آبیاری انجام می‌شود. آب‌پاش‌های فشار بالا که خودکار می‌چرخند، روتور نامیده می‌شوند و توسط مکانیزمی توپی، چرخ‌دنده‌ای یا ضربه‌ای به گردش در می‌آید. روتورها ممکن است گردش کامل یا ناقص داشته باشند.
آب‌پاش‌ها را می‌توان بر روی سکوهایی متحرک نصب کرد و آب را توسط شلنگ به آن رساند. آبپاشهایی که خودکار حرکت می‌کنند، آب‌پاش متحرک نامیده می‌شود.
- آبیاری بارانی:
- آبیاری بارانی روشی است که در آن آب آبیاری را با سرعتی مساوی یا کمتر از نفوذپذیری خاک به صورت باران برسطح زمین پخش می‌نماید. به‌طورکلی آبیاری به روش بارانی را دراغلب شرایط مانند مناطق شیبدار بیشتر خاک‌های سبک، متوسط وشرایطی که آبیاری به طریق ثقلی امکان‌پذیر نیست قابل اجرا می‌باشد.
آبیاری زیرزمینی
در این روش، آبیاری، رطوبت لازم برای محیط ریشه گیاه توسط کنترل سطح ایستابیاست. برای این منظور لازم است که یک لایه غیرقابل نفوذ در عمق مناسب از سطح خاک وجود داشته باشد تا بتوان سطح ایستایی را کنترل نمود. از مهم‌ترین مشخصه‌های این روش مرطوب نشدن سطح خاک است به‌طوری‌که معمولاً برای تأمین آب در محیط ریشه سطح ایستابی به حدی بالا آورده می‌شود که رطوبت بتواند با استفاده از خاصیت موئینگی به محیط ریشه برسد.
معیار های انتخاب روش های مناسب آبیاری
در یک پروژه آبیاری انتخاب روش آبیاری مناسب نقش بسیار با اهمیتی در موفقیت آن پروژه ایفا می‌کند. اساسی‌ترین عوامل مؤثر در انتخاب روش‌های آبیاری به شرح زیرند: بافت خاک – آماده کردن زمین – اندازه مزارع – شوری خاک – زهکشی خاک – آب قابل دسترس – کیفیت آب مصرفی – گیاهان الگوی کشت – انرژی قابل دسترس – رعایت تناوب زراعی و عملیات زراعی – کیفیت و میزان محصولات (کمیت و کیفیت محصولات) – وضعیت آب و هوایی (اقلیم) – هزینه آب – مسائل فرهنگی و اجتماعی.
عوامل موثر بر هزینه آبیاری
هزینه سیستم آبیاری به پارامترهای گوناگونی بستگی دارد. یکی از این عناصر نوع زراعتو نوع محصول است است. به عنوان مثال در یک باغکه تراکم گیاهان کم است هزینه‌ها ممکن است کمتر از یک باغ یا گلخانهبا تراکم زیاد باشد. عامل مؤثر دیگر وضعیت آب و هواییمحل کشت است. همچنین نیاز آبی گیاه هم عامل مهمی است.
یک پارامتر مؤثر دیگر منبع تأمین آب است. این که آب چه فشاریداشته باشد یا کیفیتآن چگونه باشد به صورت مستقیم بر روی هزینه‌ها مؤثر است.
هدف آبیاری
- تأمین آب کافی برای ادامه زندگی گیاه.
- حفاظت و بیمه گیاهان در مقابل تنش‌های ناشی از کم‌آبییا بی آبی‌های کوتاه مدت.
- خنک کردن خاک و اتمسفر یا هوای اطراف گیاه.
- شستن املاحمضر در خاک.
Gallery Item 1 Gallery Item 1 Gallery Item 1
بدون دیدگاه